O r l a n d A u g u s t i n S o l i s —

translated by E r i c A b a l a j o n

Riddle

They planted obscure jargon in the

blank paper that grew seeds of

hope, and the coherence of words

made them dance. The music seems too enticing

made by words being etched by pencil’s lead

in the paper that they kept, wrapped up in order to

cover the drawer where we keep our clothes,

or sometimes made from bamboo where we put our leftover rice

and viand which were crabs from the nearby river.

They said, they are also farmers, like us,

and the letters they sent out will grow

words that will give birth to lines

that will fill up their bible that we can’t understand.

Thus, this is for us too. We whose

every choice is a bet with poor odds

that often seeps through like their words. That we

in fact sustain them, as they do the same with us ––

in their own words. But we are still hungry.

We can’t eat paper, nor dance to songs

with words we can’t comprehend.

Here in the chaff, in the dust and dance is the home of

lives, our salvation. We are not cruel

since they will reason that they are indeed one of us.

But then again, I hope, we will live to see the day

that we will finally understand the riddles

they printed based on our lives.

Paktakun

Tuman ka dalom sang mga tinaga nga ila gintanom

sa blanko nga papel nga nanubo sang binhi

sang paglaum, kag ang paghiliusa sang mga tinaga

ang nagpasaot sa ila. Daw sa tuman ka makagalanyat

ang lanton sang nagakaraskas nga uling sang lapis

sa papel nga ila ginatago, ginputos agud ihal-id

sa aparador nga amon ginahimo nga bayuan,

ukon kaisa himu sa kawayan kon diin ibutang ang bahaw

kag sud-an nga kagang gikan sa linaw sa unhan.

Ang ila siling, mangunguma man sila, kaangay namon,

kag ang ila ginsabwag nga mga tigbato ang mamuhi

sang mga tinaga nga magbun-ag sang mga linya

nga magabuta sang ila bibliya nga indi namon mahangpan.

Apang, para man ini kuno sa akon. Sa kaangay namon

nga ang tagsa ka patdan ang wala’y kasiguraduhan

nga maggapanalubsob kaangay sang ila mga tinaga. Nga kami

kuno amo ang nagabuhi sa ila, kag sila sa amon –

sa ila mga tinaga. Apang indi kami mabusog.

Wala kami nagakaon sang papel, nagasaot sa lanton

sang mga tinaga nga indi namon mahangpan.

Yari sa gilok, sa yab-ok kag bailon nga duog ang amon

kabuhi, ang amon kaluwasan. Apang indi kami mapintas

agud ipamalibad nga ayhan isa gid man sila sa amon.

Ugaling, kabay pa, nga buhi pa kami sa tion

nga amon na mahangpan ang ila ginbalhag

nga mga paktakun nga natuhoy sa amon.

At The End Of The Colorful Rainbow

We came of age listening to stories

that at the end of every rainbow that emerges

after the rain subsides, there is something growing ––

like the mushrooms we place on newly cooked rice,

like the sprouts that prick our soles,

like the seeds we dispersed on the mud

that kisses our legs.

Every time the rain stops we anticipate it

in order to keep track of the rainbow’s end

that miraculously appears

in the different corners of our world ––

at the end of the sugarcane’s furrow,

at the shade of the towering mountain range,

at the depths of the forest.

As our ploughs hit the ground and the

dried mud turns over, and the handle pushes

against on our exhausted palms

there exists a belief that it wouldn’t be long now

we will strike on gold at the core

of this fertile land belonging to our ancestors

that we inherited, burdened along with their fate.

We grew up with the hope that sooner or later,

we will discover the rumored treasure

at the end of that mystical rainbow

said to require blood sacrifice from

our own veins, so we can finally

possess the wealth, that until now

has been elusive to our lot.

Sa Punta Sadtong Maduagon Nga Balangaw

Nagtubo ang amon buot sa pagpati sa mga sugilanon

nga sa punta sadtong mga balangaw nga nagatuhaw

sa tagsa ka maghulaw ang mga ulan, may nagatubo ––

kaangay sang uhong nga amon ginasampaw sa tinig-ang,

kaangay sang tugdo nga nagatuslok sa amon mga dapa-dapa,

kaangay sang binhi nga amon ginasab-og sa mga lutak

nga nagahalok sa amon mga bati-is.

Sa tagsa ka maghulaw ang ulan amon ginabantayan

agud subayon ang katapusan sadtong balangaw

nga makatanhaga nga nagatuhaw

sa nanarisari nga bahin sang amon kalibutan ––

sa punta sadtong iras sang tubo,

sa landong sadtong mataas kag malaba nga bukid,

sa kaidadalman sadtong kakahoyan.

Sa pagdulot sang amon mga lipya kag pagbaliskad

sang mga ba-il, kag sa pagdulot sang kaling

sa amon nagahubag nga palad

yara ang pagtuo nga sa dili madugay

amon matungkad ang bulawan sa kaidadalman

sining bugana nga duta sang amon mga katigulangan

nga amon ginpanubli, langkoy ang ila kapalaran.

Nagdaku kami sa paglaum nga sa indi madugay,

amon makit-an ang ginasiling nga bulawan

sa punta sadtong balangaw nga makatanhaga

nga ang siling kinahanglan sang daga

nga amon dugo, agud amon maangkon

ang bugay nga tubtob subong

nangin maila sa amon.

.